Bij de tijd met een mooi horloge

De behoefte aan een betrouwbaar uurwerk

De uitvinding van het horloge had in eerste instantie niet het doel dat horloges tegenwoordig hebben: het klokkijken. Het eerste ‘horloge’ had tot doel om te kunnen navigeren. In de 15e eeuw ontstond de behoefte aan een nauwkeurig uurwerk. Zeelieden konden namelijk al wel de breedtegraad bepalen aan de hand van de hoogte van de sterren, maar de lengtegraad was alleen meetbaar door het vergelijken van de lokale tijd. Door het vergelijken van de lokale tijd met een standaard tijd van een Europese meridiaan, zou een zeeman kunnen bepalen hoe ver hij oostelijk of westelijk van de meridiaan was verwijderd.

In werkelijkheid waren de berekeningen, die met de eerste horloges gedaan werden, verre van nauwkeurig. Op het moment dat een horloge een minuutje verkeerd stond, kon dit al een afwijking van tientallen kilometers veroorzaken. Verder zorgden de schommelingen van de zee voor de nodige problemen. Het oplossen van dit probleem bleek door de eeuwen heen moeilijker dan gedacht.

De eerste horloges

De voorloper van het horloge was de quadrans. Deze werkte echter met een slinger en moest daarvoor stil hangen of staan. Het was de Duitser Peter Henlein uit Neurenberg die in het begin van de 16e eeuw het eerste ‘horloge’ uitvond. Hij maakte een draagbare klok met een veermechanisme. Of hij ook de uitvinder is van het veermechanisme is overigens niet bekend. De eerste draagbare klokken van Henlein waren ovaal van vorm en hingen aan kettinkjes. Het horloge werd aan de riem of om de hals gedragen. Nauwkeurig waren de horloges nog steeds niet. Ze waren namelijk wel voorzien van een uurwijzer, maar het mechanisme was nog niet ver genoeg ontwikkeld voor een minutenwijzer.

Naar mate de 16e eeuw vorderde, werden er steeds meer verbeteringen aangebracht. In 1525 ontwierp de Zwitser Jacob Zech een nieuw mechanisme wat ervoor zorgde dat horloges gelijk bleven lopen. Zijn landgenoot Gruet verbeterde zijn creatie op zijn beurt. Hij bracht een onderdeel aan, waardoor de tijd constant bleef. Dit was het startsein voor de betrouwbare horloges. Door de jaren heen werd het horloge steeds verder ontwikkeld. Wetenschappers zoals de Nederlander Christiaan Huygens bedachten steeds weer een nieuwe techniek voor een verbeterde werking van het horloge.

Het polshorloge

Aan het einde van de 19e eeuw verschenen de eerste polshorloges zoals we die nu kennen. Al werden deze toentertijd voornamelijk gebruikt als vrouwensieraad. Iets later introduceerde Louis Cartier het horloge met een leren bandje. Deze horloges werden heel populair, omdat ze goedkoper waren dan zakhorloges en ook nog eens makkelijker bruikbaar. Ten tijde van de eerste wereldoorlog werd het polshorloge steeds populairder.

Je zou kunnen zeggen dat de moderne horloges eigenlijk niet veel veranderd zijn. Er zijn echter wel digitale varianten op de markt gekomen. Daarnaast is de techniek nu zodanig verbeterd dat er aan een horloge steeds meer functies toegebracht kunnen worden.